خواندن متن کامل

 

فرخی يزدی

ميرزا محمد ، متخلص  به  فرخی ، فرزند محمد ابراهيم سمسار يزدی در سال 1267 هجری خورشيدی مطابق با 1888 ميلادی در يزد متولد شد. د

تحصيلات فرخی تقريبا  تا حدود سن 16 سالگی می باشد .او چون از طبقه متوسط بود پس از خروج از مدرسه به کارگری  مشغول  گرديد  و از دسترنج  خود که مدتی  در  کار پارچه بافی و مدتی هم  در کار نانوايی  بوده ، امرار معاش  می کرد. او همواره  شعرهای  شاعران بزرگ را  می خواند .  در سن  پانزده  سالگی  به دليل شعری  که بر عليه اوليای مدرسه سروده بود او را از مدرسه اخراج کردند.د

در طلوع  مشروطيت  و  پيدايش حزب  دموکرات  در ايران ، فرخی هم  که  يکی از آزاديخواهان يزد بود  به اين حزب پيوست و در غزلی آزادی  را چنين  تعريف  کرد.

 

قسم  به  عزت  و  قدر  و مقام آزادی  

                                    که روح بخش  جهان است نام  آزادی

  هزار  بار بود  به  ز  صبح    استبداد           

                                     برای  دسته  پا   بسته   شام   آزادی

  به پيش اهل جهان  محترم  بود آنکس          

                                     که داشت از دل  و جان احترام آزادی

در نوروز سال 1287 خورشيدی  مطابق با 1908  ميلادی  بجای  مدح گويی حکومت وقت ، شعر زير را نوشت  و در دارالحکومه  خواند: د

عيد جم  شد ای  فريدون خو ، بت ايران پرست

 د                مستبدی  خوی  ضحاکی  است، اين خو ، نه  ز دست

تا آنجا  که  صريحا  به حاکم  خطاب  می کند : د

 خود  تو  می دانی ، نيم  از  شاعران  چاپلوس

د                         کز  برای  سيم   بنمايم ،  کسی   را   پايبوس

همين  امر باعث عصبانيت  ضيغم الدوله ، حاکم  يزد  گرديد  و  دستور داد  که  دهان فرخی را با نخ و سوزن به هم دوختند و او را به زندان انداختند. د

فرخی  پس  از آزادی  از  زندان  به  تهران  آمد  و  در اواخر  سال  1299  هجری خورشيدی  مطابق با  1920  ميلادی   روزنامه  طوفان  را  انتشار داد. اين  روزنامه بارها  توقيف  شد  ولی فرخی به توقيف روزنامه اعتنايی نداشته  و افکار خود  را  در روزنامه های  ديگر مانند  روزنامه  ستاره  شرق ،  روزنامه  قيام  و  روزنامه  پيکار منتشر می کرد.د
 
در سالهای 1307
 و 1309 خورشيدی  مطابق با 1928  و 1930 ميلادی  از يزد  به سمت  نمايندگی مجلس شورای ملی انتخاب گرديد. در آن زمان  فقط  او  و محمدرضا طلوع  که  نماينده  رشت  بود،  با  حکومت استبدادی  مخالفت می کردند  و  در اقليت بودند. به همين دليل از اغلب وکلا فحش و ناسزا  می شنيدند . حتی   يکبار هم  فرخی در مجلس  کتک  می خورد و خون از دماغش جاری می شود . بعد از اين ماجرا  او اعلام می کند که در مجلس هم امنيت جانی ندارد  و مخفيانه از تهران فرار می کند  و به  مسکو می رود  و پس از آن  به  برلين  می رود .  در آلمان  روزنامه ای  به  نام نهضت  منتشر می کند  و در آن مقالاتی  برعليه  حکومت  استبدادی  می نويسد. د

در اين  موقع  تيمورتاش،  وزير دربار، به اروپا رفت  و در برلين با  فرخی  ملاقات کرد  و  به  وی از طرف شاه  سابق اطمينان داد که  به ايران بازگشته و بدون  دغدغه بسر ببرد. د

بيچاره  فرخی  فريب  خورد  و  در سال 1311  خورشيدی  يعنی  1932 ميلادی  از طريق  ترکيه  و بغداد به ايران بازگشت. در تهران  به عمارت  معروف  کلاه فرنگی  در  دربند  شميران  نقل مکان کرد  ولی هميشه  تحت نظر بود.  در آنجا غزلی سرود که مطلعش اين است: د

ای که پرسی تا به کی در بندِ  دربنديم ما           

                                        تا که آزادی بود دربند در  بنديم  ما

پس از مدتی به اتهام  دستاويز آنکه 3000 ريال به آقای  رضای کاغذ  فروش مديون است ، او را  دستگير کردند  و پس از شکنجه های  فراوان  سعی  کردند  که  او را وادار کنند  تا از افکار آزاديخواهانه  خود  دست  بردارد. اما  او در زندان هم  شعر سرود:
 

پيش  دشمن  سپر  افکندن  من  هست  محال

 د                             در  ره   دوست   گر   آماجگه  تير   شوم

جوهرم هست و برش دارم و ماندم به غلاف

د                            چون نخواهم کج و خونريز چو شمشير شوم

می گويند هزاران نفر از کشاورزان و کارگران می خواستند که دين او را بدهند ولی او قبول نکرده است. و اين شعر را سروده :

د

بيگناهی گر به زندان مرد با حال تباه
 
                                   ظالم مظلوم کش هم تا ابد جاويد نيست

تا اينکه شبی در غذايش سم ريختند ولی او فهميد و آن غذا را نخورد. بالاخره   توسط مردی که خود را دکتر زندان می ناميد، بنام پزشک احمدی  و چند  نفر ديگر ،  به  او آمپول هوا زده شد و رسما اعلام  شد  که او در زندان  به مرض مالاريا  فوت  کرده است! آری او را در زندان کشتند  ولی  آيا  او  مرده  است؟ هرگز.  به قول سعدی:

سعديا !  مرد  نکو نام  نميرد   هرگز 

                                  مرده آن است که نامش به نکويی نبرند

جسد اين مرد  بزرگ را هم  در جای  نامعلومی دفن  کردند  تا او را  از نظرها  محو کنند  ، غافل از اينکه او در قلب  تمام  آزاديخواهان  جهان  جای  دارد. د

   

در روی خاک تربت ما جستجو مکن 

                                 در سينه های  مردم  عارف  مزار ماست

 

پرسش و تمرين   ----     شعرهای ديگری از فرخی يزدی