دوره های ادبی
دوره های ادبی هم مانند دوره های تاریخی  مرز مشخصی ندارند  ولی تاریخ نویسان برای تقسیم بندی این دوره ها و شناسایی خصوصیتهای آنها ناگزیرند كه وقایع مهمی را انتخاب كرده و آنها را سرآغاز هر دوره قرار دهند. مثلا ادبیات كلاسیك ایران در زمانی نه چندان كوتاه ،  به ادبیات جدید ایران تبدیل شد ولی تاریخ نگاران ، انقلاب مشروطه را سرآغاز آن میدانند .

1285 - 1300

1906 - 1921

خودشناسی

 

دوره اول ادبیات جدید ایران با ادبیات اواخر دوره قاجاریه كه به ادبیات مشروطه معروف است ، شروع می شود یعنی از هزارودویست و هشتاد  و پنج هجری  خورشیدی تا هزار و سیصد هجری  خورشیدی.
این دوره را دوره خود شناسی نام نهاده اند. در این دوره ادبیات خصلت اجتماعی و سیاسی دارد. عشق به آزادی ، قانون ، ترقی و انتقاد از حكومت و طبقات بهره كش( مالكان ، حكام ، سران مذهبی ) ، از خصوصیتهای این دوره اند.

1921 - 1936

فترت

دوره دوم دوره فترت نامیده می شود كه از هزاروسیصد هجری خورشیدی شروع می شود و تا هزاروسیصدوپانزده ادامه می یابد. در این دوره ادبیات غیرسیاسی می شود و یك ناسیونالیسم گذشته نگر در ادبیات پدیدار می شود و اخلاق گرایی و مصالحه جویی تبلیغ می گردد. بنابراین خصوصیت اصلی این دوره را میتوان ملیت خواهی،اخلاق گرایی و اصلاح طلبی نامید.

1936 - 1961

برگشت موج

دوره سوم از هزاروسیصد وپا نزده شروع می شود و تا هزار و سیصد و چهل ادامه می یابد. در این دوره محصلینی كه از سال هزار و سیصد و هشت توسط دولت به خارج از كشور اعزام شده بودند، به تدریج به ایران بازگشتند و تاثیرات مهمی در نهادهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران گذاشتند و تغييراتی ایجاد كردند. به همین دلیل این دوره را برگشت موج نامیده اند. از خصوصيات اين دوره می توان تجدد طلبی ، آشتايی با فرهنگ غربی و تقليد از آن را نام برد.

1961 - 1971

خانه روشنی

دوره چهارم كه ادامه منطقی دوره قبل است از هزاروسیصد و چهل تا هزاروسیصد و پنجاه را دربرمی گیرد.
در این دوره كتاب و مجله های بسیاری نوشته شدند و اگر ترمز سانسور متوقفش نمی كرد می توانست به افق گسترده ای بیانجامد. این دوره را دوره خانه روشنی می گویند. نویسندگان متعهد و پیشرو در این دوره به بیان فقر و بدبختی مردم پرداخته و سعی كردند كه علت آن را جستجو كنند. عده ای غربزدگی و وابستگی به غرب را منشا  بدبختی ها  می دانستند و عده ای دیگر فقدان يا نبود عدالت اجتماعی را مورد انتقاد قرار می دادند.

1971 - 1981

انقلاب

دوره پنجم را می توان دوره انقلاب نامید و از هزار و سیصد و پنجاه تا هزار و سیصد وشصت است . تیغ سانسور در اوایل این دوره، از بحث و تبادل نظر سالم كه باعث پیشرفت و نوآوری است ، جلوگیری كرد ولی در بطن خود آزادیخواهی را رشد داد . بسیاری از كتابها سانسور شدند و نویسندگان آنها به زندان افتادند. در پایان این دوره كه وضع سیاسی بهم ریخته بود تعداد بسیار زیادی كتاب موسوم به كتابهای جلد سفید چاپ شد كه توانست تا حدی عطش آزادیخواهان و روشنفكران را فرونشاند. جو انقلابی تا كمی بیش از دو سال بعد از انقلاب هم ادامه یافت و نویسندگان پیشرو كه روحیه گرفته بودند به نشر عقاید خود پرداختند و شروع به خلق آثاری ماندنی كردند.

1981 - 1991

مقاومت

دوره ششم دوره بعد از انقلاب است كه میتوان آنرا دوره مقاومت نامید. این دوره از طرفی با جنگ و مسائل مربوط به آن برخورد می كند  و از طرف دیگر ادبیات مردم تحت فشار را در بر می گیرد. ادبیات این دوره بیشتر از نوع ادبیات حماسی است كه دلاوری جوانان مخالف رژیم در زندانها و شجاعت جوانان طرفدار رژیم  در جبهه های جنگ را،  برشته تحریر درمی آورد.

 پرسش:

 1 - دوره های ادبی قرن چهاردهم را نام ببريد .

 2 - دوره ی خودشناسی بين کدام سالها بود و چه خصوصيت هايی داشت؟

 3 - دوره ی فترت بين کدام سالها بود و چه خصوصيت هايی داشت؟

 4 - دوره ی برگشت موج بين کدام سالها بود و چه خصوصيت هايی داشت؟

 5 - دوره ی خانه روشنی بين کدام سالها بود و چه خصوصيتهايی داشت؟

 6 - دوره ی انقلاب بين کدام سالها بود و چه خصوصيت هايی داشت؟

 7 - دوره ی مقاومت بين کدام سالها بود و چه خصوصيت هايی داشت؟

 
 تمرين:

  يکی از دوره ها را انتخاب کنيد.

   1 - نام حداقل دو نويسنده يا شاعر را که در اين دوره می زيسته اند بنويسيد.

   2 - قسمتی از شعر يا نوشته ی اين نويسندگان يا شاعران را بنويسيد.

   3 - يکی از خصوصيت های آن دوره را با استناد به قسمتی که نوشته ايد ،

       نشان بدهيد.

   4 - ديکته ی درس را حاضر کنيد.